Een veerkrachtig sociaal domein. In verbinding en klaar voor de toekomst.

Onze missie is een inclusieve en veerkrachtige samenleving, waarin iedereen mee kan doen, gelijke kansen krijgt en kan omgaan met de uitdagingen van het leven. Individueel, maar ook samen: inwoners, gemeente, maatschappelijke organisaties, zorgaanbieders en het bedrijfsleven. Deze missie vormt het fundament onder ons sociaal beleid en vraagt om een samenleving waarin mensen verbonden zijn via familie, vrienden, verenigingen, netwerken, wijken en andere verbanden. Wanneer de vitaliteit, veerkracht, veiligheid of regie over het eigen leven onder druk komt te staan, bieden we als samenleving passende ondersteuning.

De gemeente vervult hierin de rol van regisseur. Afhankelijk van de opgave betekent dit: overzicht creëren, richting geven, sturen, beleidslijnen uitzetten, organiseren en samenwerking coördineren. Dit gebeurt op bestuurlijk, beleidsmatig én uitvoerend niveau. We stemmen het handelen van alle betrokken partijen af op gezamenlijke doelen en stimuleren samenwerking.

Demografische en sociale verschuivingen, zoals vergrijzing, toename van eenpersoonshuishoudens, culturele diversiteit en complexe problematiek, vragen om een flexibele en inclusieve aanpak. Maatwerk, vroegsignalering en samenwerking met partners staan hierin centraal.

In 2024 is een nieuwe visie op het sociaal domein vastgesteld. Deze visie vormt de basis voor beleidsontwikkeling en uitvoering in de komende jaren. De kernwaarden zijn: meedoen, ondersteuning, ontwikkelen en toekomstbestendigheid. Deze visie vertaalt zich in vijf opgaven:

1. Versterken van de sociale basis

2. Investeren in preventie

3. Integraal samenwerken

4. Kosten beheersen

5. Innoveren en data gedreven werken

Onze kernteams geven invulling aan deze visie in de praktijk. Zij bieden ondersteuning aan inwoners van 0 tot 100 jaar, waaronder kortdurende begeleiding, opvoedondersteuning en informatie en advies. De teams werken intensief en integraal samen met andere onderdelen binnen het domein Samenleving, huisartsen en scholen. Via de procesregisseur Zorg en Veiligheid is er ook nauwe samenwerking met het team Veiligheid & Handhaving, bijvoorbeeld in casuïstiek rondom woonoverlast, huiselijk geweld en personen met verward of onbegrepen gedrag.

Niet elke hulpvraag is een zorgvraag. Onze professionals beoordelen wat inwoners zelf kunnen doen – vaak samen met hun sociale netwerk – en/ of ondersteuning vanuit het voorliggend veld passend is, zoals via de SWOP, het jeugd- en jongerenwerk of de bibliotheek.

Onze uitgangspunten bij de uitvoering zijn:

1. De eigen kracht en samenredzaamheid vormen de basis

2. We werken integraal samen

3. We werken normaliserend

4. De gemeente stuurt op resultaat

5. Uitvoering lokaal, tenzij...

6. Onze dienstverlening is toegankelijk en begrijpelijk

Sinds 2025 is er ook meer aandacht voor het fenomeen zorgfraude. Op dit vlak wordt intensief en integraal samengewerkt tussen het cluster Ondermijning, de toezichthouders binnen het sociaal domein en externe partners zoals politie, Belastingdienst en Arbeidsinspectie. In 2026 zetten we de integrale samenwerking rondom zorgfraude voort en bouwen we verder op de ingezette lijn.

Kostenontwikkeling en begrotingssystematiek

De betaalbaarheid van het sociaal domein staat in heel Nederland onder druk. De rijksbudgetten houden geen gelijke tred met de stijgende kosten en toenemende vraag. Vooral binnen de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Jeugdwet nemen de uitgaven toe. Tegelijkertijd speelt de krapte op de arbeidsmarkt een steeds grotere rol.

Om grip te krijgen op de financiële ontwikkelingen binnen het sociaal domein, is eind 2020 het interventieplan Grip op het sociaal domein vastgesteld en succesvol uitgevoerd. Ondanks dit succes zijn de kosten in 2023 en 2024 opnieuw gestegen. Daarom is in het najaar van 2024 een nieuw pakket aan kosten beheersende maatregelen opgesteld, dat in mei 2025 is geconcretiseerd in het interventieplan Kostenbeheersing en innovatie sociaal domein 2025–2028.

Dit plan sluit aan op het bredere project Toekomstbestendige gemeentefinanciën Pijnacker-Nootdorp en op de uitvoering van de nieuwe visie op een veerkrachtig sociaal domein. Het voorziene besparingspotentieel in 2028 bedraagt tussen de 1,4 en 1,8 miljoen euro.

We werken daarbij continu aan de financiële beheersbaarheid van het sociaal domein, dat voor grote uitdagingen staat. De druk op budgetten en middelen is hoog. Zonder voldoende compensatie vanuit het Rijk zullen in de toekomst mogelijk opnieuw maatregelen nodig zijn. Tegelijkertijd nemen de mogelijkheden hiertoe af, waardoor de impact voor inwoners waarschijnlijk groter wordt.

Het doel van deze nieuwe opgave is het dempen en terugdringen van de uitgaven binnen het sociaal domein, in combinatie met het stimuleren van innovatie. Binnen het interventieplan Kostenbeheersing en innovatie sociaal domein 2025–2028 sturen we op zes actielijnen:

1. Meer grip op de toegang tot jeugdhulp – door meer zelf te doen en kostenbewustzijn te creëren bij verwijzers.

2. Het stellen van duidelijke normen – om kaders te bieden voor passende ondersteuning.

3. Zakelijke samenwerking met aanbieders – waaronder het afschalen van zorg waar mogelijk.

4. Minder individueel maatwerk – door meer inzet van basisvoorzieningen en collectieve oplossingen.

5. Inwoners aanspreken op eigen verantwoordelijkheid – door te normaliseren waar dat kan.

6. Optimaliseren van de gemeentelijke bedrijfsvoering – voor een efficiëntere inzet van middelen.

Financieel kader: de nullijn

Door stijgende kosten in het sociaal domein is sinds 2024 structureel € 2,5 miljoen toegevoegd aan de begroting. Tegelijkertijd werken we toe naar een nieuwe begrotingssystematiek: de nullijn, waarbij vanaf 2027 de uitvoering plaatsvindt binnen het beschikbare financiële kader. Om realistisch te begroten en ruimte te creëren voor het effect van kostenbeheersingsmaatregelen, is in 2024 nog € 1,2 miljoen aan indexatie toegevoegd. Deze wordt in 2025 gedekt uit het begrotingssaldo, in 2026 deels uit de reserve sociaal domein en deels uit besparingen. Vanaf 2027 moeten besparingen deze kosten volledig dekken. In 2024 zijn al technische maatregelen genomen. Politieke keuzes zijn voorgelegd via het interventieplan sociaal domein 2025-2028, met als doel om vanaf 2027 de taken binnen het sociaal domein uit te voeren binnen de beschikbare middelen. Deze koers vraagt om scherpe keuzes, die invloed kunnen hebben op de kwaliteit van dienstverlening en juridische risico’s met zich mee kunnen brengen.

Het is essentieel om te benadrukken dat we ons in een situatie bevinden waarin de druk op de budgetten en middelen onverminderd groot is. De nullijn die we hanteren, gebaseerd op de realisatiecijfers van 2023, is een ambitieuze doelstelling.

Ondanks dat dit interventieplan een noodzakelijke stap is om de kosten in het sociaal domein te beheersen, moeten we ons realiseren dat het geen definitieve oplossing biedt. Als compensatie vanuit de rijksoverheid uitblijft, en wetgeving niet verandert, is het niet ondenkbaar dat we over enkele jaren opnieuw in de problemen komen. Waarbij er wederom maatregelen moeten worden voorgelegd, terwijl de mogelijkheden daartoe afnemen en de impact voor inwoners waarschijnlijk (nog) groter wordt.

Regionale samenwerking

Onze gemeente werkt intensief samen binnen diverse regionale verbanden:

• Jeugdhulp: via de H9-gemeenten in Haaglanden, gericht op thuis opgroeien, sterke opvoedkracht en passende hulp (Regiovisie Jeugdhulp 2021–2026).

• Wmo: via de H5-samenwerking in de DWO-regio, met aandacht voor ouderenzorg, beschermd wonen en maatschappelijke opvang.

• Gezondheid en preventie: onder andere via de DWO-regio, met de lokale brede SPUK-regeling en akkoorden zoals het Sportakkoord II, GALA, IZA, RIGA en het nieuwe Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord (AZWA).

• Arbeidsmarkt: in Zuid-Holland Centraal, samen met gemeenten, UWV en werkgevers. In 2025 is gestart met het regionaal werkcentrum om inwoners naar werk te begeleiden en werkloosheid te voorkomen.

Ouderenzorg

De vergrijzing vormt een van de grootste opgaven voor de komende jaren. De vraag naar zorg en ondersteuning in wijk, buurt en kern neemt toe, terwijl de capaciteit in de zorgsector onder druk staat. In samenwerking met Zorgverzekeraar/Zorgkantoor DSW, zorgaanbieders en regiogemeenten wordt gewerkt aan een breed pakket aan maatregelen binnen het Programma Regionale Aanpak, dat onderdeel is van het RIGA.

In 2025 is het AZWA toegevoegd aan de landelijke akkoordenstructuur. Dit akkoord richt zich op het versterken van de samenhang tussen zorg en welzijn, het terugdringen van wachtlijsten in de jeugdzorg, GGZ en Wmo, en het verminderen van administratieve lasten. Het AZWA sluit aan op het IZA en biedt gemeenten extra handelingsruimte om domein overstijgend te werken aan passende ondersteuning, met aandacht voor gegevensuitwisseling, inzet van technologie (zoals AI) en het versterken van de lokale uitvoeringskracht.