De programmabegroting 2023 is gebaseerd op het raadsakkoord 2022-2026 ‘Bouwen aan de toekomst’ en de uitwerking van de ambities en opgaven uit het akkoord in de Uitvoeringsagenda 2022-2026. Voor de derde termijn op rij werken raad en college van de gemeente Pijnacker-Nootdorp deze bestuursperiode samen vanuit een breed gedragen raadsakkoord op hoofdlijnen. Het raadsakkoord beschrijft onze ambities binnen het ruimtelijk en sociaal domein en afspraken per begrotingsprogramma met opdrachten aan het college. Die afspraken en opdrachten zijn in de Uitvoeringsagenda 2022-2026 uitgewerkt in programmadoelstellingen en een actieagenda met concrete activiteiten voor de meerjarenbegroting. De activiteiten voor 2023 zijn terug te vinden in deze programmabegroting 2023.

Het raadsakkoord stelt dat Pijnacker-Nootdorp een herkenbare, aantrekkelijke en goed bereikbare gemeente is en blijft. De hoge woonkwaliteit, het groen in en om de kernen en de goede verbindingen willen we behouden en zullen we waar nodig versterken. Een groene en dorpse sfeer die we niet alleen herkennen in het ruimtelijk domein maar ook terugzien in het sociaal domein met een krachtige gemeenschap en overwegend zelfredzame inwoners. Een gemeenschap die zonder steun goed functioneert, die door sterke maatschappelijke organisaties, vrijwilligers en mantelzorgers bij elkaar wordt gehouden en waarin de gemeente zorgt voor een doelmatige vangnetvoorziening voor wie het echt nodig heeft. De Omgevingsvisie ‘Verbonden met elkaar’ -vastgesteld in november 2021- is het belangrijkste strategische beleidsdocument voor de komende jaren binnen het ruimtelijk domein, om sturing te geven aan de ontwikkelingen in de fysieke leefomgeving. Onze omgevingsvisie staat in het teken van het zoeken naar verbinding met als doel het geheel sterker en duurzamer te maken. Verbinding met de regio, haar (stedelijke) voorzieningen, werkgelegenheid en de uitwisseling van kennis & innovatie. De verbinding tussen gebieden en functies, onze kernen met het groen, de glastuinbouw met de energietransitie en wonen met werken. De verbinding tussen inwoners en hun leefomgeving, met de zorg voor elkaar, samen zijn en samen bewegen. We streven naar gebieden en functies die optimaal gebruik maken van de kansen om elkaar te versterken, waarbij we oog hebben voor de belangen van mens, dier en natuur.

We stellen de inwoner centraal en beseffen dat zelfredzaamheid niet voor iedereen haalbaar is. De maatschappij kan voor mensen te complex zijn waardoor langdurige hulp nodig kan zijn. We zijn een open en betrokken (lokale) overheid en hanteren de menselijke maat. In 2015 begon de transformatie van het sociaal domein met de decentralisaties in de Participatiewet, de Jeugdwet en de Wmo. Sindsdien is deze transformatie niet meer opgehouden. Met het interventieplan ‘Grip op het sociaal domein’ is het ons gelukt de kostenstijgingen te beteugelen en zijn we ons meer en meer gaan richten op passende oplossingen en voorzieningen. Het succes van het interventieplan op de kostenbeheersing en versterking en verbetering van de kwaliteit, zijn voor ons aanleiding om voor ons hele sociaal beleid over de volle breedte van het sociaal domein een nieuwe stip op de horizon te zetten met een nieuw visiedocument voor het sociaal domein binnen nu en twee jaar.

In de begrotingsprogramma’s komen de volgende hoofdlijnen naar voren.

1. Ruimte en wonen

Pijnacker-Nootdorp is en blijft een herkenbare, aantrekkelijke en goed bereikbare gemeente. Inwoners van jong tot oud wonen hier prettig en veilig, ondernemers kunnen hun bedrijf uitoefenen en bezoekers komen graag wandelen en fietsen in ons groene buitengebied. In de omgevingsvisie staat dat we onze inwoners, ondernemers en bezoekers een karakteristieke woon- en leefomgeving met een hoge woonkwaliteit willen bieden. De omgevingsvisie is ons belangrijkste strategische beleidsdocument waarin staat hoe we door verbinding van ruimtelijke, sociale, economische en ecologische structuren de gemeente als geheel willen versterken, met behoud van de groene, dorpse sfeer. We werken daarom aan gebieden en functies die optimaal gebruik maken elkaars kwaliteiten, elkaar aanvullen en versterken, rekening houdend met de belangen van mens, dier en natuur.

Onze inwoners waarderen het eigen karakter van Pijnacker-Nootdorp dat gevormd wordt door de groene omgeving, de hoge woonkwaliteit de dorpse sfeer, de ruimtelijke kwaliteit en de hechte gemeenschap. Daarom willen we er ook voor zorgen dat bij de grote opgaven zoals energietransitie, woningbouw en klimaatadaptatie, de woon- en leefomgeving herkenbaar blijft. Om de kans te vergroten dat onze inwoners in elke levensfase een passende woning kunnen vinden, werken we aan een meer evenwichtige woningvoorraad. Dat doen we door uitbreiding van woningen binnen de kernen (zoals in Hart van Nootdorp) en op de bestaande woningbouwlocaties Tuindershof, Keijzershof, Oranjepark, Casa Vita, Centrumlijn Pijnacker-Zuid, De Scheg, Oude Leede en Ackerswoude. Bovendien werken we in 2023 aan de verkenning van de mogelijke ontwikkellocaties Dwarskade, Rijskade, Overgauw en Balijade overeenkomstig de bestuursopdracht. Daarnaast maken we prestatieafspraken met woningcorporaties over het behoud en de uitbreiding van sociale huurwoningen. We maken door middel van voortgangsrapportages inzichtelijk hoe de woningvoorraad zich ontwikkelt.

Tot slot gaan we door met de voorbereiding op de invoering van de Omgevingswet. Dat doen we met bijvoorbeeld de pilot omgevingsplan Tolhek en het omgevingsprogramma Groen in en om de kernen. Achter de schermen wordt bovendien gewerkt aan het aanpassen van werkprocessen en het gereed maken van het digitaal stelsel zodat inwoners en ondernemers straks gemakkelijk een vergunning kunnen aanvragen.

2. Economie en glastuinbouw

We willen het economisch vestigingsklimaat in Pijnacker-Nootdorp aantrekkelijk houden met ruimte voor lokaal en nieuw ondernemerschap. Om de dienstverlening aan bedrijven en ondernemers te optimaliseren, werken we samen met ondernemers. Dit blijven we doen. Zo wordt in 2023 in samenwerking met ondernemers en parkmanagement het gebiedsgerichte omgevingsprogramma voor de bedrijvenpark de Boezem opgeleverd. Een integraal programma dat het bedrijventerrein toekomstbestendig moet maken en houden.

Op dit moment lijken de effecten van de coronacrisis nog te overzien, maar worden de effecten van de oorlog in Oekraïne en de energiecrisis steeds duidelijker. In 2023 houden we de ontwikkelingen in onze economie goed in de gaten en ondersteunen we binnen onze mogelijkheden ondernemers en faciliteren we collectieve ondernemersinitiatieven.

We blijven daarbij inzetten op kwalitatieve werklocaties, deze dragen bij aan het aantrekken van nieuwe ondernemers, innovaties en een gezonde arbeidsmarkt. We werken daarbij samen met de ondernemersverenigingen van bedrijventerreinen en winkelcentra.

Innovaties en herstructurering moeten bijdragen aan de ruimtelijk optimalisatie van gebieden. Hierdoor ontstaat er ruimte voor verduurzaming, transformatie en economische groei. In 2023 starten we daarom met een gebiedsgericht omgevingsprogramma voor het oostelijk glastuinbouwgebied in Pijnacker.

In regio zijn we actief binnen de Metropoolregio Rotterdam Den Haag, Businesspark Haaglanden en de Greenport West Holland. We streven naar een sterk regionaal economisch vestigingsklimaat waarmee onze lokale economische belangen mee worden gediend.

3. Mobiliteit

Pijnacker-Nootdorp is lokaal en regionaal sterk verbonden. Een uitgebreid netwerk aan voetpaden, fietspaden, autowegen en openbaar vervoersverbindingen zorgt ervoor dat onze inwoners binnen de gemeente en in de regio kunnen werken, wonen, leren, ontspannen en ontmoeten. We zetten in op duurzaam vervoer zoals lopen, fietsen, deelmobiliteit en het openbaar vervoer. Het bestaande aanbod aan deelscooters en deelauto’s wordt goed gebruikt. We zien kansen voor deelmobiliteit als alternatief voor de (tweede) auto. Het beleid hierover ronden we in 2023 af. Ook het aantal laadpalen neemt snel toe. In juni 2022 staan er 145 openbare laadpalen in de gemeente.

De doorstroming van het autoverkeer levert over het algemeen geen problemen op. We blijven het verkeer op de belangrijkste gemeentelijke wegen monitoren om hier goed zicht op te houden. Hoewel het verkeer in de gemeente na corona gemiddeld weer iets toeneemt, is het nog niet op hetzelfde niveau als voor de pandemie. Voor het openbaar vervoer verwacht de MRDH dat het percentage reizigers niet eerder dan in 2025 is hersteld. De gevolgen van de bezuinigingen in het openbaar vervoer zijn voor onze gemeente relatief beperkt gebleven met minder ritten in de avonduren en de nacht en het niet doorvoeren van de frequentieverhoging van de E-lijn naar Rotterdam. In lijn met het raadsakkoord gaan we in gesprek met de MRDH over de wens om ook ’s nachts en in het weekend toegankelijk en bruikbaar openbaar vervoer te bieden.

We willen ervoor zorgen dat het verkeer veilig is en blijft. Daarom richten we wijken, woonerven en wegen ‘duurzaam veilig’ in en blijven we verkeersveilig gedrag stimuleren. Dit doen we zowel op scholen als door middel van zichtbare verkeersveiligheidscampagnes langs de weg en in de media. Een ander aspect van veiligheid betreft het onderhoud. Inwoners moeten erop kunnen vertrouwen dat onze infrastructuur, civiele kunstwerken en bijbehorende faciliteiten goed onderhouden zijn. De onderhoudsactiviteiten zijn vastgelegd in beheerplannen.

4. Groen en recreatie

Pijnacker-Nootdorp beschikt over onderscheidend groen in zowel de kernen als het buitengebied. Samen vormen deze gebieden een natuurnetwerk dat verbonden is met een regionaal geheel van groengebieden zoals het ‘Regiopark Buytenhout’ en het ‘Bijzonder Provinciaal Landschap Midden-Delfland’. In 2023 werken we verder aan de ontbrekende schakel tussen de Groenzoom en de Balij in de vorm van een ecologische en recreatieve verbinding bij de Molenlaan. De realisatie van het weidevogelkerngebied in de Zuidpolder van Delfgauw is in 2022 dichterbij gekomen. Door ruilverkaveling is hier een aangesloten gebied ontstaan. In 2023 wordt het gebied ingericht en gaan we verdere afspraken maken over het beheer door de agrariërs.

Het groen in en om de kernen is belangrijk voor flora en fauna, biodiversiteit, gezondheid, bewegen, natuur, recreatie en onze economie. Kwalitatief ingericht en goed onderhouden groen, met voldoende ontmoetingsplekken en wandelpaden is daarbij van waarde voor onze identiteit en herkenbaarheid, maakt de omgeving aantrekkelijk en levendig en brengt mensen in beweging. Voor een nadere uitwerking van onze doelstellingen op het gebied van natuur, recreatie, gezondheid, spelen, openbaar groen en dierenwelzijn stellen we het Omgevingsprogramma ‘Groen in en om de kernen’ op. Dit omgevingsprogramma wordt in 2023 afgerond aan de hand van de kaderstellende notitie die door de raad is vastgesteld.

Door de klimaatverandering veranderen de weersomstandigheden en worden deze steeds extremer: extreme hitte, regenval en wateroverlast en langdurige droogte komen steeds vaker voor. Het beleid en de maatregelen zijn vastgelegd in het omgevingsprogramma Water en Klimaat. In dit omgevingsprogramma staan ook korte termijn maatregelen en toekomstige kansen. Met het opstellen van de communicatiekalender Klimaat, informatie­bijeenkomsten in het kader van Operatie Steenbreek en het project Klimaatbestendig Klapwijk worden inwoners en bedrijven bewust gemaakt van de urgentie van het klimaatvraagstuk. Met het uitvoeren van diverse stresstesten onderzoeken we de gevolgen voor onze gemeente en brengen de daarbij de mogelijke maatregelen in beeld.

5. Onderwijs en kinderopvang

We willen dat kinderen en jongeren naar school of opvang gaan, zodat kinderen zich kunnen ontwikkelen en jongeren een startkwalificatie halen. Waar dat nodig is bieden we, samen met onze maatschappelijke partners, ondersteuning en hulp om achterstanden en voortijdig schoolverlaten te voorkomen. Samen met onze partners uit het onderwijs, de voorschoolse voorzieningen, de jeugdgezondheidszorg en de bibliotheek werken we aan de uitvoering van de Lokaal Educatieve Agenda. We stimuleren de inhoudelijke samenwerking tussen onderwijs en opvang in (integrale) kindcentra.

We gaan verder met de uitvoering van ons Integraal Huisvestingsplan Kindcentra en realiseren nieuwe kindcentra in Klapwijk en Keijzershof in Pijnacker en bereiden de realisatie van nieuwe kindcentra in Pijnacker noord en Pijnacker centrum voor. In Nootdorp gaat het om de ontwikkeling van kindcentrum De Regenboog, als onderdeel van het project Hart van Nootdorp. Het Stanislas College is gestart met de uitbreiding van het schoolgebouw.

De samenwerking tussen het onderwijs en het bedrijfsleven zetten we voort. Voor volwassenen die dat nodig hebben, is er volwasseneneducatie beschikbaar. We maken daarbij zoveel mogelijk gebruik van lokale partners zoals Taalhuis. We richten ons op het ontwikkelen en versterken van taal, rekenen, digitale en sociale vaardigheden.

6. Collectieve voorzieningen

Met onze collectieve voorzieningen willen we bereiken dat inwoners zelfstandig kunnen meedoen in de samenleving en zich daarin kunnen ontwikkelen en inzetten voor anderen. De bijdrage van onze netwerkorganisaties, vrijwilligers en mantelzorgers is daarbij onmisbaar. We stimuleren samenkracht en (burger)participatie door onze wijkgerichte aanpak en door initiatieven en activiteiten te faciliteren via verschillende subsidieregelingen.

We faciliteren en investeren in culturele- en sportieve voorzieningen en activiteiten. We werken aan een nieuwe Jan Janssenhal in Nootdorp en aan een nieuwe binnensportvoorziening voor het bewegingsonderwijs in Pijnacker noord. Voor wat betreft de buitensport richten we ons op het renoveren van de korfbalvelden en van diverse grasvoetbalvelden op De Groene Wijdte en sportpark ’s Gravenhout. In het centrum van Pijnacker is de voorbereiding gestart voor de realisatie van een Sociaal Cultureel Centrum. We voeren diverse uitvoeringsagenda’s uit op het gebied van sport, gezondheid en cultuur.

Op basis van het kader preventief jeugdbeleid investeren we in jeugd en jongeren zodat ze gezond, veilig en kansrijk opgroeien. We stimuleren uitgaan van eigen kracht, verantwoordelijkheid en oplossend vermogen van verzorgers, (pleeg-)ouders en jeugd. We blijven investeren in de verbinding tussen zorg, onderwijs en kernteam om problemen zoveel mogelijk te voorkomen. In 2023 starten we met de voorbereiding op de actualisatie van de visie op het sociaal domein.

Mantelzorgondersteuning, financiële zelfredzaamheid (schuldhulpverlening), gezonde levensstijl en geestelijke gezondheidszorg hebben onze blijvende aandacht.

7. Individuele voorzieningen

We willen bereiken dat iedereen naar vermogen als volwaardig lid kan deelnemen aan het maatschappelijk verkeer. Maar we beseffen dat dit niet voor iedereen haalbaar is. De maatschappij kan voor sommige mensen complex zijn waardoor (tijdelijk) ondersteuning nodig kan zijn. We bieden laagdrempelige en doelmatige oplossingen voor jongeren, ouderen, gezinnen en inwoners in een kwetsbare positie. Systemen zijn hierbij niet leidend. Het bieden van bestaanszekerheid is een belangrijk thema. Dit doen we vanuit verschillende wettelijke kaders: de Participatiewet, de Wet maatschappelijke ondersteuning, de Wet inburgering en de Wet schuldhulpverlening. Het uitgangspunt is ontschot hulp te bieden vanuit de verschillende regelingen. Waar nodig worden gezinnen ondersteund vanuit één plan.

Deze ondersteuning vindt plaats binnen verantwoorde financiële kaders. Het interventieplan op de beheersing van kosten en versterking en verbetering van kwaliteit van dienstverlening wordt de komende jaren verder uitgevoerd en door ontwikkeld. Wij blijven alert op nieuwe kansen en signaleren ontwikkelingen.

8. Veiligheid en duurzaamheid

Samen met inwoners, maatschappelijke instellingen en stakeholders werken we samen aan een (onderscheidend) veilig, leefbaar en duurzaam leefklimaat. Hiervoor ontwikkelen we in 2023 een nieuwe Integraal Veiligheidsplan 2023-2026 en uitvoeringsplan. Ondermijning, aanpak (jeugd)overlast, cybercriminaliteit zijn hierbij belangrijke aandachtspunten. In 2023 geven we uitvoering aan het handhavingsuitvoeringsprogramma.

Om de leefbaarheid en sociale samenhang in wijken te bevorderen wordt er door de gemeente en maatschappelijke stakeholders gewerkt vanuit het beleidskader ‘wijken die werken’. Uitgangspunt voor dit beleidskader zijn de kerndoelen uit de Visie Sociaal Domein: er wordt gestreefd naar meer burgerinitiatief en meer eigen kracht, versterkte preventie en samenwerking tussen gemeente, organisaties en inwoners. In 2023 maken we een start met het actualiseren van het beleidskader ‘wijken die werken’.

Het is onze plicht om het milieu zo min mogelijk te belasten en de volksgezondheid te beschermen. Als gemeente zetten we daarom in op onze watertaken (onder andere riolering), milieubeheer en afval. In 2023 voeren we het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan uit. We werken daarin samen met het Netwerk Waterketen Delfland. In het kader van Milieubeheer wordt er gewerkt aan het verbeteren van bodemkwaliteit, voeren we geluidbeleid uit en hebben we bij ontwikkelingen aandacht voor luchtkwaliteit, externe veiligheid en milieuzonering. In 2023 werken we aan omgevingsprogramma leefkwaliteit en het verplichte omgevingsprogramma geluid.

Om de energietransitie te faciliteren, wordt in 2023 het eerste wijkuitvoeringsplan energie opgeleverd voor de wijk Klapwijk. Dit doen we samen met inwoners en ondernemers. In het plan wordt aangegeven op welke wijze, wanneer en hoe wijken van het gas af gaan. Versnelling en intensivering is nodig om onze doelstellingen zo mogelijke eerder dan 2030 respectievelijk 2050 te halen. Om de verduurzaming te versnellen en te verbreden komen we met maatregelen en inzet van duurzaamheidscoaches om bewoners proactief te helpen met de energiebesparing (waaronder isolatie) van hun woning tot minimaal label B of C.

In de regio werken we samen in de warmte samenwerking Oostland en Regionale Energiestrategie. In 2023 werken we toe naar een voorstel om de eerste grote stappen te maken in de gebiedsdekkende warmte-infrastructuur in Oostland en het regionale restwarmtenet (mogelijke aansluiting op Warmtelinq) in Pijnacker-Nootdorp.

9. Bestuur en dienstverlening

Dit programma gaat zowel over de voorwaarden voor het bestuur om zijn wettelijke en autonome taken te kunnen uitvoeren en om de bestuurlijke en politieke ambities te kunnen realiseren als over onze dienstverlening. Dit programma bestaat uit drie onderdelen: Bestuur; Samenwerkingsverbanden; Dienstverlening. Onze dienstverlening laat zich zien als een dynamisch proces dat zich constant aanpast aan de eisen van de tijd, zowel fysiek als digitaal. Het raadsakkoord streeft naar een open en transparante overheid met een op de inwoner en samenleving aangepaste dienstverlening. Het gaat om een evenwichtige relatie met individuele inwoners en om de verplichtingen over en weer van de gemeente aan de ene kant en ondernemers en maatschappelijke organisaties aan de andere kant. Het raadsakkoord heeft de ambities te investeren in het vertrouwen tussen ons als lokale overheid en onze inwoners en ondernemers en om de specifieke positie van Pijnacker-Nootdorp in de regio zo goed mogelijk te benutten voor onze inwoners.

Als gemeente is het belangrijk te begrijpen wat inwoners nodig hebben en daarbij willen we hun ervaring en expertise benutten om zo tot een heldere overheid te komen met een duidelijke communicatie. Omdat burgerparticipatie van belang is bij alle beleidsterreinen van de gemeente ontwikkelen we participatiebeleid. Omdat het leven van onze inwoners niet stopt bij de gemeentegrenzen werken we voor onderwerpen die de gemeentegrenzen overschrijden samen in regioverband en met andere overheden. De specifieke positie van Pijnacker-Nootdorp in de regio willen we zo goed mogelijk benutten voor onze inwoners. Op sommige onderdelen is het wettelijk verplicht, zoals bij participatie in de arbeidsmarktregio. Sommige samenwerkingsverbanden zijn vrijwillig in de vorm van een gemeenschappelijke regeling (GR), zoals de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH)

In de gemeente is de raad het hoogste besluitvormende orgaan. De raad stelt kaders en geeft opdracht aan het college vanuit dualisme. Het college is verantwoordelijk voor de uitvoering en de raad controleert of datgene wat beoogd is ook gerealiseerd is. Dat betekent dat er sprake is van een samenspel tussen raad en college. Om tot goede democratisch besluitvorming te komen, hebben raad en college afspraken met elkaar gemaakt hoe zij de komende bestuursperiode met elkaar willen omgaan over onze omgangsvormen, rolopvattingen, de bestuurscultuur en structurele terugkoppeling.

Tot slot

Voor de negen begrotingsprogramma’s geldt dat er een concreet takenpakket ligt voor 2023. De hiervoor benodigde middelen zijn in de financiële begroting opgenomen. In het vervolg van dit hoofdstuk worden de financiële positie en mutaties in hoofdlijnen geschetst.