Het programma Ruimte en Wonen bestaat uit de volgende drie verplichte taakvelden:

1. Ruimte en leefomgeving:

2. Wonen en bouwen;

3. Grondexploitaties, met uitzondering van bedrijventerreinen.

Karakteristieke woon- en leefomgeving met een hoge woonkwaliteit

We monitoren de woon- en leefomgeving en de woonkwaliteit door iedere twee jaar een leefbaarheidsmonitor (LEMON) uit te voeren. De meest recente leefbaarheidsmonitor dateert uit 2023. Daarbij is gekeken naar de punten die inwoners het meest belangrijk vinden voor de fysieke woonomgeving. De onderstaande scores geven een beeld van de waardering van onze inwoners.

Wanneer we deze cijfers vergelijken met leefbaarheidsmonitor uit 2021 dan zien we dat de waardering voor de woningkwaliteit en woonomgeving licht gestegen zijn, het totaaloordeel voor de wijk is gelijk gebleven, net als de waardering voor zowel de groenvoorzieningen. Het cijfer voor de algemene voorzieningen is met een 7,5 licht gedaald. Daarmee geven de inwoners in 2023 de hoogste cijfers voor de fysieke leefomgeving sinds we gestart zijn met de tweejaarlijkse metingen. In 2025 wordt opnieuw een leefbaarheidsmonitor uitgevoerd.

Omgevingswet

Sinds 2019 werken we aan de uitvoering van het Programmaplan Omgevingswet om klaar te staan voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet. Nu de Omgevingswet op 1 januari 2024 daadwerkelijk in werking is getreden is het programma in 2024 langzaam afgebouwd en worden kerninstrumenten als de omgevingsvisie, omgevingsprogramma’s, het omgevingsplan en de omgevingsvergunningen deel van het reguliere werk. Over de kerninstrumenten informeren we via de planning en controlcyclus. Het Programmaplan Omgevingswet is in september 2024 afgesloten met de zesde en laatste monitor Omgevingswet voor de raad. Eén jaar na inwerkingtreding van de Omgevingswet in het eerste kwartaal 2025 zal het college conform de aanbevelingen van de rekenkamercommissie een vervolgmeting uit (laten) voeren over de Omgevingswet op de aspecten organisatie, instrumenten, omgeving, financiën en de rol van de raad en daarover rapporteren in het jaarverslag bij de jaarstukken 2024.

Omgevingsvisie en planMER

In het raadsakkoord op hoofdlijnen 2022-2026 wordt bevestigd dat de Omgevingsvisie Pijnacker-Nootdorp 2050 het strategische beleidsdocument is voor de fysieke leefomgeving. Bij nieuwe ontwikkelingen baseren we ons dan ook op de ambities uit de omgevingsvisie. In 2024 stellen we de eerste monitor van de omgevingsvisie (en planMER) op. Daarin laten we zien of en in hoeverre de ambities in de omgevingsvisie daadwerkelijk worden bereikt en of bijstelling wellicht noodzakelijk is.

Omgevingsprogramma’s

In de komende jaren zetten we al het ruimtelijk beleid om in een beknopt aantal omgevingsprogramma’s. Daarvoor is een planning opgesteld, die regelmatig wordt geactualiseerd. Zo geven we uitvoering aan de kaders die de raad in de omgevingsvisie heeft vastgesteld. Aangezien het een nieuw instrument is, leren en werken we tegelijkertijd. De omgevingsprogramma’s worden gekoppeld aan de programma’s in de begroting. De onderstaande omgevingsprogramma’s worden genoemd in de begroting 2025:

• Ruimtelijke kwaliteit (programma 1)

• Aantrekkelijk economisch vestigingsklimaat (programma 2)

• Vitale glastuinbouwgebieden (programma 2)

• Duurzame mobiliteit (programma 3)

• Groen in en om de kernen (programma 4)

• Klimaatbestendige gemeente (programma 4)

• Warmte (programma 8)

• Leefkwaliteit (programma 8)

Daarnaast stellen we, mede op verzoek van de raad, in 2025 een evaluatie van het instrument omgevingsprogramma op.

Omgevingsplan

Vanaf 1 januari 2024 vormen de bestemmingsplannen, wijzigingsplannen en uitwerkingsplannen samen met de zogenaamde bruidsschat in één keer het (tijdelijke) omgevingsplan voor Pijnacker-Nootdorp. Dit (tijdelijke) omgevingsplan wordt vervolgens stapsgewijs herzien, zodat het goed aansluit bij de omgevingsvisie door daarbij passende regels op te nemen.

Als één van de eerste acties is in 2024 de bruidsschat technisch in beheer genomen. Vervolgens heeft het college in februari 2024 het ontwerp-omgevingsplan ‘Herziening bruidsschat' in procedure gebracht waarbij een aantal artikelen uit de bruidsschat zijn komen te vervallen. In april heeft het college de ‘herziening bruidsschat’ ongewijzigd vastgesteld. Daarnaast is verder gewerkt aan de pilot omgevingsplan voor de wijk Tolhek. Deze pilot wordt in 2024 als ontwerp-omgevingsplan in procedure gebracht.

De kennis en ervaring die we hebben opgedaan bij de pilot voor de wijk Tolhek gebruiken we voor het wijzigen van het omgevingsplan met hetzelfde gebiedsprofiel ‘rustige woonwijk’. In 2025 beginnen we met de procedure voor wijziging van het concept-omgevingsplan voor de woonwijken Koningshof, Vrouwtjeslant, Emerald en Achter ‘t Raadhuis. Bovendien bereiden we verschillende thematische en gebiedsgerichte wijzigingen van het omgevingsplan voor. Voorbeelden van thematische herzieningen zijn standplaatsen en erfgoed. Bij gebiedsgerichte herzieningen gaat het bijvoorbeeld om de Dwarskade en verlengde Komkommerweg.

Verder start de voorbereiding van een aantal ontwikkelingen, die niet met een buitenplanse omgevingsplanactiviteit (bopa) gerealiseerd kunnen worden. We weten nog niet precies wanneer die starten omdat we daarvoor afhankelijk zijn van de initiatiefnemer. Ook bij initiatieven waarvoor wel een buitenplanse omgevingsplanactiviteit (bopa) kan worden meegewerkt, moeten we aansluiten bij het tempo van de initiatiefnemer. Hiervan is de planning dus ook onzeker. Op dit moment zijn er ongeveer achttien initiatieven waarbij deze procedure mogelijk wordt toegepast.

Bestemmingsplannen die voor 1 januari 2024 als ontwerp ter inzage zijn gelegd, worden op grond van de Wet ruimtelijke ordening afgerond. Daarom bieden we in 2024 en 205 nog enkele bestemmingsplannen ter vaststelling aan, zoals bijvoorbeeld bestemmingsplan dierenpension Oude Polder.

Omgevingsvergunningen

Wanneer inwoners of ondernemers iets willen bouwen, gebruiken of aanleggen, dan moeten ze in veel gevallen een omgevingsvergunning aanvragen bij de gemeente. Nu de Omgevingswet in werking is getreden werken we met nieuwe software. Op 1 januari 2024 waren we in staat om aanvragen te ontvangen via het Digitaal Stelsel Omgevingswet.

Daarnaast hebben we vragenbomen (toepasbare regels) opgesteld, die onze inwoners en ondernemers moeten helpen om gemakkelijker een antwoord te kunnen vinden op vragen over omgevingsvergunningen. Deze toepasbare regels zijn opgesteld voor de activiteiten uit de bruidsschat. In de komende tijd zullen, wanneer wijzigingen van het omgevingsplan worden vastgesteld, telkens nieuwe bijbehorende activiteiten toepasbaar gemaakt worden door middel van toepasbare regels.

Tot slot is in 2024 verdergegaan met de voorbereiding op Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). Daarmee gaan stapsgewijs een aantal taken die nu bij de gemeente liggen over naar onafhankelijke kwaliteitscontroleurs (ook wel kwaliteitsborgers genoemd). Aan de andere kant krijgt de gemeente er ook nieuwe taken bij zoals het beoordelen van risico-inventarisatie, borgingsplannen en dossiers bevoegd gezag. De Wkb treedt gefaseerd in werking. Op 1 januari 2024 is de Wkb ingegaan voor nieuwe bouwwerken in gevolgklasse 1 (bijvoorbeeld eengezinswoningen en kleinere bedrijfspanden). De geplande verplichting om ook bij verbouwen kwaliteitsborging verplicht te stellen is door het ministerie met een half jaar uitgesteld. Dat betekent dat deze verplichting niet eerder dan per 1 juli 2025 ontstaat. Uiteraard heeft dit ook gevolgen voor de taken van de gemeente.

Ontwikkeling demografische druk

De demografische druk geeft de verhouding aan tussen het aandeel jongeren jonger dan twintig jaar en het aandeel ouderen ouder dan 65 jaar ten opzichte van de ‘productieve leeftijdsgroep’ van 20-65 jaar. In Pijnacker-Nootdorp bedraagt dat percentage in 2024 71,8%. Dat is zichtbaar in de onderstaande grafiek (bron: waarstaatjegemeente.nl, 26 juni 2024).

De groene druk (het percentage jongeren tot 19 jaar ten opzichte van de ‘productieve leeftijdsgroep’) is 44,2%. De grijze druk (het percentage 65-plussers ten opzichte van de ‘productieve leeftijdsgroep’) is 27,6%. Ten opzichte van het gemiddelde van Nederland is de demografische druk in Pijnacker-Nootdorp hoger. Dat komt met name doordat landelijk de groene druk lager is. De grijze druk is landelijk juist hoger. In onderstaande grafiek zijn de cijfers voor Nederland en Pijnacker-Nootdorp voor 2024 in beeld gebracht (bron: waarstaatjegemeente.nl, 26 juni 2024). Deze cijfers laten zien dat er in Pijnacker-Nootdorp relatief veel jongeren wonen en minder ouderen.

Wanneer we kijken naar de verwachte ontwikkeling van de bevolking in leeftijdsklassen dan zien we dat de opbouw relatief stabiel blijft. We zien dat de groep tussen 40-64 jaar gaat afnemen en dat met name de groep 75-plussers flink gaat toenemen (bron: pijnacker-nootdorpincijfers.nl, 26 juni 2024).

Wanneer we dat vergelijken met de landelijke trends dan zien we dat we nu nog onder het landelijk gemiddelde zitten. In 2050 gaan we naar het landelijk gemiddelde, zoals blijkt uit onderstaande grafiek (bron: pijnacker-nootdorpincijfers.nl, 26 juni 2024).

Deze vergrijzing zorgt voor een toename van de behoefte aan woningen voor senioren met een zorg- of begeleidingsvraag. In de in 2023 vastgestelde Woonzorgvisie is aandacht voor deze ontwikkeling.

Afronden bestaande en geplande woningbouwlocaties

Pijnacker-Nootdorp is een groeigemeente. In april 2024 woonden er 57.975 inwoners in onze gemeente (bron: pijnacker-nootdorpincijfers.nl, 26 juni 2024). Inmiddels zijn er 22.656 woningen in Pijnacker-Nootdorp (bron: pijnacker-nootdorpincijfers.nl, 26 juni 2024). In 2023 zijn er 197 woningen bijgekomen. In 2024 is de woningvoorraad (tot 1 september) gegroeid met 205 woningen. De meeste nieuwe woningen zijn gerealiseerd in de bestaande woningbouwlocaties zoals Keijzershof en Tuindershof. In 2025 wordt verder gewerkt aan de bestaande en geplande woningbouwlocaties. De komende jaren blijft het aantal woningen dus groeien. Zo zullen we in Tuindershof eind 2026 ongeveer 650 woningen hebben opgeleverd. In de Scheg/Kiem hebben de eerste bewoners de sleutel van hun woning ontvangen. Er zijn weer nieuwe woningen in de verkoop gegaan (fase 5a) en er wordt gestart met de bouw van appartementen. In totaal komen hier ongeveer 340 woningen. Ook in de Centrumlijn wordt hard gewerkt. In het noordelijk deel van de Centrumlijn komen ongeveer 330 woningen in vier woongebouwen, die gefaseerd worden opgeleverd. De laatste gebouwen zijn naar verwachting in 2027 gereed. In 2025 starten we ook met de bouw van 200 woningen in Centrumlijn Zuid. Deze zijn naar verwachting in 2028 klaar.

Uitwerking transformatielocaties

De omgevingsvisie schetst de mogelijkheid om tot 2050 nog op vier locaties nieuwe woningen te bouwen. Het raadsakkoord bevestigt dat Dwarskade, Rijskade, Overgauw en Balijade plekken zijn om nieuwe woningen te bouwen met ruimte voor werken aan huis en uitbreiding van het groen. In 2024 is verder gewerkt aan de uitwerking van deze locaties. De ambitienotitie voor Dwarskade is in februari 2024 door de raad vastgesteld. In de ambitienotitie staat op welke manier we met de ontwikkeling van het Dwarskadegebied bijdragen aan onze (ruimtelijke) ambities. In 2024 gaan we verder met de uitwerking van de transformatielocaties, enerzijds door het uitwerken van de ambitienotitie Dwarskade naar een gebiedsvisie en anderzijds door het opstellen van een ambitienotitie voor het gebied Overgauw.

Inbreiding en gebruik leegstaande gebouwen

Daarnaast laten we de mogelijkheden voor inbreiding in de bestaande kernen niet onbenut. De ontwikkeling van Casa Vita (Stanislas I) en Hart van Nootdorp verloopt voorspoedig. Casa Vita wordt uiterlijk in het eerste kwartaal van 2025 opgeleverd. Daarnaast is in 2024 verder gewerkt aan de ontwikkeling van Oranjepark. Deze projecten worden in 2025 allemaal vervolgd. Daarmee worden in zowel de kern Pijnacker als in de kern Nootdorp woningen toegevoegd. De ontwikkeling van woningen in de kern Delfgauw, op de locatie Vrijenban, is in 2023 voorlopig gepauzeerd. De raad heeft het college gevraagd om een gebiedsvisie op te stellen voor Vrijenban en de S-bocht. Daar zijn we in 2024 mee gestart en in de eerste helft van 2025 verwachten we het concept aan te kunnen bieden aan de raad. In zowel Nootdorp als Pijnacker ontstaan kansen voor inbreidingslocaties. Door de nieuwe scholen voor de Regenboog in Nootdorp en Casa in Pijnacker komen deze locaties vrij. Door middel van het opstellen van twee visies brengen we in beeld welke kansen deze plekken bieden voor een herkenbare en passende woon- en leefomgeving die bijdraagt aan een evenwichtige woningvoorraad.

Naast inbreiding kijken we ook naar mogelijkheden in leegstaande gebouwen. Dit komt in Pijnacker-Nootdorp weinig voor, maar in lijn met het raadsakkoord monitoren we of daar kansen ontstaan. Om alle mogelijkheden te benutten hebben we een kansenkaart gemaakt. Deze kansenkaart geeft een actueel inzicht in locaties die mogelijkheden bieden voor het (tijdelijk, flexibel of permanent) uitbreiden van de woningvoorraad, het aanbod aan voorzieningen of gebruiksmogelijkheden van leegstaande panden. In 2024 hebben we deze doorontwikkeld naar een digitale variant die makkelijker actueel kan worden gehouden.

Uitbreiden en benutten woningvoorraad voor (lokale) doelgroepen en inwoners

Bij het uitbreiden en benutten van de woningvoorraad is extra aandacht voor het realiseren van woningen voor doelgroepen. We doen dat volgens de Woonvisie Pijnacker-Nootdorp 2020-2030, de omgevingsvisie Pijnacker-Nootdorp 2050 en het raadsakkoord. Het gaat om doelgroepen als jongeren, ouderen, starters, doorstromers, gescheiden ouders, inwoners met een zorg- of begeleidingsvraag en mensen die uitstromen uit een (zorg)instelling. Een deel van deze doelgroepen is aangewezen op de sociale woningvoorraad. Uitgangspunt is dat op alle locaties minimaal 30% sociale huurwoningen worden gerealiseerd. Waar mogelijk doen we meer dan 30% sociale huur. In Tuindershof en de Centrumlijn gaan we richting 40%.

In 2024 zijn er 116 corporatiewoningen in Tuindershof verhuurd. Hiermee is de druk op de sociale woningvoorraad duidelijk verlicht. Toch blijft de druk ook in 2024 onverminderd hoog. Dat zien we terug in de cijfers. Gemiddeld kreeg een woningadvertentie namelijk 214 reacties. De mediane wachtduur (inclusief lokaal maatwerk) van geslaagde woningzoekenden was in de eerste helft van 2024 in onze gemeente 86 maanden. Ter indicatie, de mediane wachtduur in de regio Haaglanden was in 2023 73 maanden. Sommige woningzoekende zijn uit voorzorg ingeschreven. Ze staan dus langer ingeschreven, maar zijn pas later gaan zoeken. Voor die groep is de periode dat daadwerkelijk is gezocht naar een woning korter. Dit komt terug in de zoekduur van onze inwoners. De zoekduur is de periode tussen het moment van slagen en de eerste reactie. De mediane zoekduur (inclusief lokaal maatwerk) in Pijnacker-Nootdorp was in 2024 60 maanden. Ter indicatie, de mediane zoekduur in de regio Haaglanden was in 2024 48 maanden.

Huisvesting nieuwkomers

De gemeente heeft een wettelijke plicht om statushouders te huisvesten. In 2023 hebben we 104 statushouders gehuisvest. Daarmee hebben we onze taakstelling niet gehaald. Voor 13 personen moeten we dus in 2024 alsnog een woning zoeken. De taakstelling voor 2024 bedraagt (inclusief de achterstand) 129 personen. We verwachten dat deze opgave in de huidige woningvoorraad niet haalbaar is. Daarom zijn we in 2024 met de provincie, de woningcorporaties en het COA een gesprek gestart over mogelijke oplossingen voor dit vraagstuk.

In 2024 zijn we doorgegaan met het bieden van tijdelijke huisvesting aan mensen die voor de oorlog in Oekraïne zijn gevlucht. In 2024 was de taakstelling voor onze gemeente 190 personen. Zij zijn op acht tijdelijke locaties gehuisvest. Een aantal van deze locaties liep in 2024 af. Hiervan kon een deel worden verlengd in 2024. Ook zijn er een aantal vluchtelingen verplaatst naar het Van der Valk Hotel. Op dit moment is er nog geen zicht op het einde van de oorlog. Voor 2025 hebben we een aanvullende taakstelling van 44 personen. In 2025 komt de taakstelling voor onze gemeenten op een totaal van 234 personen. In het kader van deze opgave willen we een deel van de flexwoningen op de Avalex-locatie inzetten voor deze doelgroep.

Anticiperend op de Spreidingswet en handelend vanuit de maatschappelijke verantwoordelijkheid voor het opvangen van asielzoekers is in 2023 de startnotitie asielopvang door de raad vastgesteld. In 2024 hebben we verder gewerkt aan de uitvoering van de startnotitie door in gesprek te gaan met de maatschappelijke partners en door te zoeken naar een locatie voor het vestigen van tijdelijke asielopvang in combinatie met flexwonen. In het najaar van 2024 zal een participatieproces met de samenleving plaatsvinden. De resultaten van dit alles komen samen in het uitvoeringsplan dat naar verwachting eind 2024 aan de raad kan worden aangeboden. De werkzaamheden in 2025 zijn afhankelijk van het besluit over het uitvoeringsplan.

Regionale samenwerking voor uitbreiding en spreiding sociale huurwoningen

Pijnacker-Nootdorp werkt met acht andere gemeenten samen in de Bestuurlijke Tafel Wonen Haaglanden. Door dit samenwerkingsverband, de provincie Zuid-Holland, het ministerie van Binnenlandse Zaken en de Sociale Verhuurders Haaglanden is in 2023 de Regionale Realisatieagenda Haaglanden opgesteld. In deze agenda staat op welke wijze de regio Haaglanden een bijdrage zal leveren aan het tekort aan woningen. Eén van de acties die daarin is afgesproken is de oprichting van lokale bouwtafels. Ter uitvoering van deze afspraak hebben wij drie tot vier keer per jaar een lokale bouwtafel. Dit is een overleg tussen de gemeente, woningcorporaties en in de gemeente actieve projectontwikkelaars. Doel van de lokale bouwtafels is om kritische succesfactoren voor nieuwbouwprojecten te agenderen bij de provincie en het ministerie van BZK.

Woonwagenbeleid

Pijnacker-Nootdorp heeft geen woonwagenbeleid, wachtlijst of toewijzingsbeleid. Zoals ook al in de Woonvisie staat, willen we ook voor deze doelgroep aan de slag. We hebben in 2024 opdracht gegeven om de behoefte te inventariseren en het beleid op te stellen. Naar verwachting wordt dit eind 2024 aan de raad aangeboden. Daarnaast onderzoeken we of en op welke plekken er ruimte is voor één of meerdere kleinschalige locaties voor woonwagens.

Inzet instrumenten betaalbare woningvoorraad

In 2024 is de raad door middel van de jaarlijkse woonmonitor geïnformeerd over de ontwikkelingen in de woningvoorraad. De gemeente krijgt steeds meer juridische mogelijkheden om te sturen op de woningmarkt. In Pijnacker-Nootdorp zetten we deze instrumenten, waar mogelijk en passend, in om een lokale wooncarrière te faciliteren. In 2024 wordt de instrumentenkoffer betaalbare woningvoorraad geactualiseerd. Deze koffer bevat een overzicht van maatregelen die worden ingezet om een lokale wooncarrière te faciliteren. Hierin zijn maatregelen opgenomen zoals een doelgroepenverordening, antispeculatiebeding en flexwonen in aansluiting op het raadsakkoord. De instrumentenkoffer is een dynamisch document. Dit betekent dat we de koffer mogelijk ook in 2025 actualiseren. Bijvoorbeeld naar aanleiding van de mogelijkheden van nieuwe wetten zoals de wijziging van de Huisvestingswet, de Wet Versterking Regie op de Volkshuisvesting en de Wet betaalbare huur. Ook worden de mogelijkheden voor subsidie voor het realiseren van betaalbare woningen, die worden aangeboden door provincie en Rijk gemonitord.

Uitvoering Woonzorgvisie Pijnacker-Nootdorp

De Woonzorgvisie is een uitwerking en aanvulling op de omgevingsvisie en de woonvisie, waarin inwoners met een zorg- of begeleidingsvraag centraal staan. De visie kijkt met een ruimtelijke bril naar de huidige en toekomstige opgaven. In 2024 zijn we gestart met het uitvoeren van acties uit de Woonzorgvisie. Voorbeelden zijn het actualiseren van de leidraad levensloopbestendig bouwen en de start van de doorstroommakelaar in onze gemeente. In 2025 gaan we verder met de uitvoering van de woonzorgvisie en gebruiken we deze als basis voor onze inbreng bij het opstellen van een regionale woonzorgvisie, het maken van prestatieafspraken en bij het bepalen van het woningbouwprogramma bij nieuwe woningbouwprojecten.

In Ackerswoude werken we samen met projectontwikkelaars aan de afronding van de wijk. We verwachten dat deze wijk in 2025 helemaal klaar is.

Pijnacker-Zuid realiseren we op basis van raamovereenkomsten met projectontwikkelaars. Met uitzondering van een enkele vrije kavel zijn de woningen vrijwel allemaal gerealiseerd. Met de bouw van de appartementen in De Juffer is begin 2024 gestart. De oplevering wordt eind 2025 verwacht.

Daarnaast is in 2024 een vervolg gegeven aan de voorbereiding en planontwikkeling van de Centrumlijn. In het noordelijk deel is de bouw gestart. De oplevering is gepland in 2027. Voor het zuidelijk deel is een overeenkomst gesloten met de ontwikkelaar. De bouw start in 2025 en oplevering is voorzien in 2028.

In aanvulling daarop hebben we in 2024 verder gewerkt aan diverse nieuwbouwlocaties zoals de Scheg/Kiem, Casa Vita, Hart van Nootdorp en Tuindershof. In Tuindershof worden dit jaar zowel vrije sector-woningen als sociale huurwoningen gebouwd en opgeleverd. Daarnaast wordt verder gegaan met de voorbereiding van de laatste bouwfase die in 2026 wordt afgerond. In de Scheg/Kiem heeft de gemeente een faciliterende rol. Daar wordt in zowel 2024 als 2025 gebouwd.

In 2024 zijn we gestart met een eerste project voor flexwoningen. Dit overeenkomstig het plan van aanpak flexwoningen. Op de voormalige Avalex-locatie aan de Molenweg 61A in Nootdorp worden in 2025 ongeveer 100 flexwoningen gerealiseerd. Deze tijdelijke woningen blijven in ieder geval 5 jaar staan. Wanneer de transformatie van het Dwarskadegebied op deze locatie concreet wordt, moeten de woningen weer weg.