De tabel hierboven laat de verhouding zien tussen het aantal banen en aantal woningen. De Index varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen banen). De gemeente Pijnacker-Nootdorp kent dagelijks een grote forenzenstroom. Ruim 22.000 inwoners hebben hun werk buiten de gemeente. De verhouding in Pijnacker-Nootdorp is daardoor lager dan het landelijke gemiddelde. Het aandeel werken is sinds 2018 gestegen van 43.6% naar 46.1% in 2022 (bron: LISA). Door de ontwikkeling van de transformatiegebieden en de groei van het aantal woningen is de verwachting dat het aandeel wonen de komende jaren zal groeien.

De tabel hierboven laat zien dat in 2022 het aantal banen per 1.000 inwoners in de leeftijd van 15-65 in de gemeente iets is gestegen. Dit komt onder andere doordat het totaal aantal harder is gegroeid dan de beroepsbevolking. Binnen de glastuinbouw wordt een trend geconstateerd waarbij er een afname is van het aantal banen, maar een groei van toegevoegde waarde (richting 2050) door verdergaande digitalisering en innovaties.

In de tabel hierboven kan worden afgelezen dat het aantal bedrijfsvestigingen per 10.000 inwoners in 2022 is gestegen. Het absolute aantal bedrijfsvestigingen is in 2023 gestegen van 4.571 naar 5.050 (bron: werkgelegenheidsregister Haaglanden).

Na-effecten coronacrisis en economische ontwikkeling

Voor de ontwikkeling van de economische groei wordt het verloop van de coronapandemie minder relevant, maar neemt het belang van inflatie toe. De Glastuinbouw kende door de hoge gasprijzen in 2022 en begin 2023 problemen waardoor sommige ondernemers hun bedrijfsproces (tijdelijk) stopten. Op bedrijventerreinen is de investeringsbereidheid weer terug op het oude niveau. We zien meer nieuwe bedrijven die zich in Pijnacker-Nootdorp vestigen, maar ook meert bedrijven die stoppen. De eerste signalen zijn er dat terugbetaling van de NOW en Tozo problemen opleveren. Vanuit ondernemers vernemen we vooral dat met name detailhandel (niet essentiële winkels) en horeca nog achterstand moeten inhalen. Het aantal bezoekers in de centra is nog niet terug op het niveau van voor de coronacrisis. Ondernemers geven aan dat de bestedingen per bezoeker wel iets zijn gestegen. Er lijkt sprake van veranderd consumentengedrag.

De economie in Zuid-Holland

In 2022 groeide de economie in bijna alle regio’s. In de regio agglomeratie Den Haag was er sprake van 5% economische groei (bron: CBS). De economie groeit in 2023 en 2024 naar verwachting minder hard waardoor er minder banen bij komen. Het UWV schat in dat het aantal banen in Zuid Holland Centraal de komende twee jaar groeit met 1,7%, en dat het groeitempo werkgelegenheid vanaf 2024 beduidend af neemt, hoewel de productie op peil blijft. Personeelstekorten spelen een belangrijke rol, de druk op aanhoudende personeelstekorten stimuleert bedrijven om vol in te zetten op automatisering, robotisering en andere manieren om de arbeidsproductiviteit toe te laten nemen (bron: UWV)

Regionale ontwikkelingen

In 2023 is vanuit de regionale samenwerking gewerkt aan een nieuwe strategische agenda van de MRDH. Deze nieuwe strategische agenda focust zich op twee economische opgaven

• Vernieuwen van de regio

• Kwaliteit van de regio

Hieronder vallen 2 opdrachten, ‘vernieuwen van werklocaties’ en ‘toekomstbestendige economie stimuleren’, waar de gemeenten samen met de regio aan gaan werken. Deze opgaven en opdrachten sluiten goed aan op onze eigen economische en ruimtelijke ambities. In 2024 blijven we actief participeren in deze samenwerking en zoeken we kansen om zowel onze lokale als regionale economische vestigingsklimaat te versterken. Onder andere op de gebieden economische innovaties, sterke en vitale dorspscentra, beter benutten van bedrijventerreinen en het toekomstbestendig maken van bedrijventerreinen (verduurzaming, arbeidsmarkt, klimaatadaptatie en bereikbaarheid).

Ook in 2023 is de vraag naar bedrijfskavels en bedrijfspanden blijven groeien. De schaal waarop de bedrijventerreinenmarkt zich beweegt, is bovengemeentelijk. Bedrijven kijken veelal op regionale schaal naar vestigingsplaatsen en uitbreidingsmogelijkheden. Daarom wordt vanuit Businesspark Haaglanden regionaal samengewerkt ten behoeve van het behouden en vestigen van bedrijven en daarmee de werkgelegenheid in de Haagse regio. De focus ligt op de juiste ondernemer op de juiste plek. Het afgelopen jaar heeft BPH onderzoek verricht naar hoe het instrument Beter Benutten in de Haagse regio toepast kan worden. En is er verkend hoe BPH in de toekomst van meerwaarde kan blijven. Eind 2023 wordt duidelijk of er een koerswijzing plaats gaat vinden om mee te nemen bij de kandernota 2024.

Glasvisie Oostland

In 2023 is uitvoering gegeven aan het uitvoeringsplan Werkboek Oostland. Hier staan vier projecten centraal:

• Herstructurering (draagvlakonderzoek Kleihoogt en Noordpolder (Lansingerland)).

• Verbinding tuinbouwondernemers, versterking innovatiekracht.

• Toekomst tuinbouw Oostland.

• Innovatieve tuinbouwruimte.

Het project toekomst tuinbouw is inmiddels afgerond. Het project verbinding tuinbouwondernemers is een continue activiteit geworden. De projecten herstructurering en innovatieve tuinbouwruimte lopen door in 2023. Ingeschat wordt dat in ieder geval herstructurering in 2024 ook nog een vervolg krijgt.

Ruimtelijke economische strategie Greenport

In 2022 en 2023 is vanuit de Greenport en in samenwerking met onder andere de MRDH gestart met een proces om te komen tot een ruimtelijke economische strategie. Deze strategie geeft antwoord op de vraag, hoe dit regionale cluster er in 2050 uit moet zien; als één samenhangend systeem. De strategie is half 2023 afgerond en wordt eind 2023 voorgelegd aan de deelnemende partners van de Greenport West-Holland. De strategie wordt vertaald in het jaarplan 2024 e.v. van de Greenport West-Holland voor de komende jaren.

Arbeidsmigranten

Het beleid arbeidsmigranten, vastgesteld in 2022, is in uitvoering en wordt ook in 2024 gecontinueerd. Op basis van de beleidsuitgangspunten worden gesprekken gevoerd met initiatiefnemers uit de sector maar heeft dit nog niet tot concrete initiatieven geleid.

Actualisatie Economische Visie in 2024

Vanuit het Ministerie van Economische Zaken is in juni 2023 een notitie verschenen "het perspectief op de Nederlandse economie". De focus ligt op innovatief, duurzaam, sterk en welvarend. In 2024 wordt gestart met het actualiseren van de economische visie, het perspectief zal daarbij helpen om ook lokaal richting te vinden. Tijdens die actualisatie zal aandacht besteed worden aan de trends en ontwikkelingen (digitalisering) die om economische vernieuwing vragen. De nieuw geactualiseerde visie zien we als voorproces voor het op te stellen omgevingsprogramma aantrekkelijk economisch vestigingsklimaat. In 2025 wordt gestart met de ontwikkeling van dit omgevingsprogramma.

In 2023 is, conform het advies van de rekenkamer, ook gestart met de herijking van onze visie op citymarkting. We streven ernaar om een visie te creëren die ons in staat stelt om onze doelen en ambities op een effectieve en duurzame manier te realiseren. Dit vereist tijd en betrokkenheid van verschillende belanghebbenden binnen en buiten onze organisatie. In 2024 verwachten we de herijkte visie op te leveren.

Herstructurering en verduurzaming glastuinbouwgebieden

2023 was een grillig jaar voor de glastuinbouw. Vanwege de stijgende prijzen op energie, personeel, bouw- en grondstoffen en inflatie hebben grote en kleine ondernemers doen besluiten tot gehele, tijdelijke en/of gedeelte staking van hun bedrijfsactiviteiten. Herstructureringsinitiatieven kregen hierdoor geen prioriteit. Verduurzaming op bedrijfsniveau krijgt steeds meer prioriteit. Op gebiedsniveau stagneert de overstap op duurzame warmte door een lage subsidie op duurzame warmte én de koppeling met de gasprijs in de subsidieregelingen (SDE+/++). Ook door de gunstige economische positie van de warmtekrachtkoppeling om elektriciteit te leveren aan het net.

Eind 2023 komen er mogelijk fiscale maatregelen en subsidies voor warmtenetten in de glastuinbouw waarmee verduurzaming op gebiedsniveau aantrekkelijker kan worden. In 2024 werken we ook vanuit onze (sub)regionale samenwerkingsverbanden (Greenport West-Holland, Oostland en WSO) aan deze opgaven. In 2024 werken we het aan het omgevingsprogramma vitale glastuinbouw waarin verduurzaming en herstructurering belangrijke thema’s zijn.

Detailhandel en winkelcentra

In 2023 hebben horeca en detailhandel in het eerste halfjaar redelijk ‘normaal’ kunnen ondernemen. Het leegstandspercentage zit op gemeentelijk niveau (qua winkelvloeroppervlak) op het niveau van frictieleegstand, maar qua verkooppunten is deze gestegen. Na-effecten corona (terugbetaling ondersteuning) en de hoge inflatie zijn hier vermoedelijk de oorzaak van. Het is niet uit te sluiten dat dit in de toekomst leidt tot meer faillissementen. Als gemeente blijven we alert en in contact met ondernemers om zicht te houden op mogelijke gevolgen om daar waar we kunnen, ondernemers te ondersteunen.

De meeste leegstand is in Pijnacker Centrum. De economische omstandigheden zorgen voor hogere bedrijfslasten en een dalende koopkracht. Dat zet druk op de winstmarges van retailers. Hierdoor zijn retailers kritischer met hun locatiebeleid. Vastgoedeigenaren zien wel een voorzichtige positieve verandering in de vraag naar winkelruimte, maar dit heeft nog niet geleid tot een daling van leegstand. Ook zoeken vasgtgoedeigenaren naar een aanvulling in de huidige branchering.

In het raadsakkoord "Bouwen aan de toekomst" is aangegeven dat er meer ruimte moet komen voor menging van commerciële, maatschappelijke en culturele functies en wonen. Met de komst van het sociaal cultureel centrum in Pijnacker wordt daarmee al een stap gezet. In 2024 blijven wij in gesprek met ondernemers en vastgoedeigenaren om kansen die zich op dit vlak voordoen aan te pakken.

In 2023 hebben vastgoed, ondernemers en gemeente besloten om het gezamenlijke centrum-management in Pijnacker formeel voort te zetten op basis van een nieuwe samenwerkingsovereenkomst. Aan de hand van het lokale passanten- en marktonderzoek zijn er in de samenwerking drie prioriteiten benoemd voor 2023 en 2024:

• Aantrekkelijkheid van het centrum verbeteren en afstemmen op de doelgroep

• Verbeteren en versterken organisatiestructuur ondernemersvereniging

• Verstevigen concurrentiepositie

Naast de formele samenwerking heeft na aanleiding van een toezegging aan de raad een rondetafelgesprek plaatsgevonden. Hierin hebben verschillende stakeholders uit verschillende domeinen gediscussierd over hoe Pijnacker Centrum nog meer bruisend en vitaal kan worden. Een aantal acties uit het gesprek worden verder uitgewerkt door de stakeholders of krijgen een plek in de nieuwe actieagende Economie 2024-2025.

In Parade Nootdorp is er in 2023 veel aandacht ontstaan voor veiligheid, de gemeente heeft geïnvesteerd in de aanpak van jeugdoverlast, handhaving en toezicht. De planontwikkeling voor een facelift van de openbare ruimte zijn vanwege de vastgelopen samenwerking tussen stakeholders on hold gezet. In 2023 zijn op initiatief van vastgoed en gemeente verkenningsgesprekken gestart om te komen tot een formele en gestructureerde samenwerking. De verwachting is dat in 2024 de samenwerking een positieve impuls krijgt.

Bedrijventerreinen

In de huidige economische visie, het raadsakkoord en de omgevingsvisie ligt de focus op kwalitatieve, duurzame en groene werklocaties. Door te sturen op kwaliteit, herstructurering en revitalisering wordt onder ander bijgedragen aan een gezonde arbeidsmarkt.

Eind 2023 wordt het gebiedsgerichte omgevingsprogramma voor bedrijventerrein de Boezem opgeleverd. Hier is samen met ondernemers aan gewerkt. Het programma richt zich op de volgende pijlers; prettige verblijfplaats, prettige werkomgeving, goed bereikbare Boezem en Toekomstbestendige Boezem. Vanuit de gemeente faciliteren we (collectieve) initiatieven op het gebied van verduurzaming. Zo is er in 2023 samen met het parkmanagement een bijeenkomst georganiseerd over verduurzaming en werken we aan een energie dashboard voor bedrijventerreinen. Daarnaast zal de komende jaren vanuit de energietransitie (programma 8) gewerkt worden aan de verdere verduurzaming van bedrijventerreinen. Er ligt een actieve rol bij de individuele ondernemers zelf.

De vraag naar bedrijfskavels is onverminderd groot. Zowel lokaal als in de in regio. In de regio is het aanbod zeer beperkt en er komen op de middellange termijn nauwelijks nieuwe bedrijventerrein bij. In Pijnacker-Nootdorp kunnen we op termijn geen nieuwe bedrijfskavels meer uitgeven en wordt het lasting om nieuwe bedrijvigheid in onze gemeemte te accommoderen. Samen met onze regionale stakeholders (MRDH, BPH en de Provincie) wordt vooral gefocust op het beter benutten van bestaande bedrijventerreinen.

De Boezem

In 2023 is Parkmanagement door de Boezem zelf gecontinueerd. In de opstartfase heeft de gemeente financieel geholpen om het Parkmanagement op te starten. De parkmanager heeft inmiddels haar meerwaarde laten zien en het contract wordt nu door de ondernemers zelfstanding gecontinueerd. In 2023 heeft de gemeente samen met ondernemers het omgevingsprogramma voor de Boezem afgerond en gereed gemaakt voor bestuurlijke besluitvorming. In het omgevingsprogramma staat het toekomstprofiel en de ontwikkelacties naar een vitaal en toekomstbestendig bedrijventerrein. Er was sprake van een hoge mate van samenwerking. In 2024 wordt er gestart met de uitvoering van de maatregelen.

De MRDH heeft twee bijdragen toegekend aan bedrijvenpark de Boezem. Zo wordt het gebiedsgerichte omgevingsprogramma financieel ondersteund, alsmede het initiatief van het E-Team voor een pilot, waarbij een grote accu als ‘smart-grid’ wordt gebruikt om pieken in de vraag naar energie op te vangen en balans te brengen in vraag en aanbod van energie. Begin 2023 is het onderzoek naar de toekomstige energievraag opgeleverd en momenteel worde businesscase uitgewerkt. Mocht deze haalbaar zijn, dan wordt het project in 2024 tot uitvoering gebracht.

Met de inzet van accountmanagement houden we proactief contact met ondernemers. Zo signaleren we trends en ontwikkelingen, krijgen we zicht op initiatieven, verbeteren we de dienstverlening aan ondernemers en werken we samen met ondernemers aan de grote transities zoals bijvoorbeeld verduurzaming en digitalisering. Ondernemers hebben daarmee een toegankelijk aanspreekpunt bij de gemeente.

Economisch Overleg

In 2022 is het Economisch Overleg Oostland van start gegaan samen met de gemeente Lansingerland en VNO-NCW. Dit overleg heeft tot doel om de samenwerking tussen Pijnacker-Nootdorp, Lansingerland, VNO-NCW en ondernemers te stimuleren. De eerste bijeenkomst voor 2023 heeft plaatsgevonden, het thema voor dit overleg was Brede Welvaart. In 2024 wordt dit overleg voortgezet.

Ondernemersfonds

Sinds 2023 heeft het Ondernemersfonds een nieuw (tijdelijk) bestuur. Dit nieuwe bestuur heeft al veel inzet gepleegd om de gemaakte afspraken met de gemeenteraad na te komen en het Ondernemersfonds te professionaliseren. Zo hebben er in 2023 onder andere sessies plaatsgevonden met de buitengebieden die om projecten en initiatieven te ontplooien. Ook is het bestuur gestart met het opstellen van een bestuursreglement. Verder hebben de gemeente en het fondsbestuur een start gemaakt het actualiseren van het Convenant Ondernemersfonds Pijnacker-Nootdorp (2012). In 2024 vindt hier naar verwachting besluitvorming over.

Samenwerking onderwijs en bedrijfsleven

In 2023 is de samenwerking tussen het bedrijfsleven en het onderwijs in de regio Lansingerland/Pijnacker-Nootdorp voortgezet. De samenwerking wordt door alle betrokken partijen niet alleen als wenselijk, maar ook als noodzakelijk gezien. Wij onderstrepen het belang van de samenwerking tussen onderwijs en bedrijven en hebben hier ook aandacht voor bij de actualisatie van onze economische visie.

Op weg naar werk helpen

Op dit moment wordt de arbeidskrapte in bijna alle sectoren en beroepsgroepen ervaren. Wij spannen ons samen in met ondernemers om uitkeringsgerechtigden en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt op weg te helpen via het plan van aanpak Werken, werken aan en meedoen. Daarbij wordt nauw samengewerkt met het Werkgeverservicepunt Zuid-Holland Centraal (zie ook programma 7).