Het programma Ruimte en Wonen bestaat uit de volgende drie verplichte taakvelden:

1. Ruimte en leefomgeving:

2. Wonen en bouwen;

3. Grondexploitaties, met uitzondering van bedrijventerreinen.

Karakteristieke woon- en leefomgeving met een hoge woonkwaliteit

We werken aan een karakteristieke woon- en leefomgeving met een hoge woonkwaliteit. Dat monitoren we door iedere twee jaar een leefbaarheidsmonitor uit te voeren. De meest recente leefbaarheidsmonitor dateert uit 2023. Daarbij is gekeken naar de punten die inwoners het meest belangrijk vinden voor de fysieke woonomgeving. De onderstaande scores geven een beeld van de waardering van onze inwoners.

Wanneer we deze cijfers vergelijken met leefbaarheidsmonitor uit 2021 dan zien we dat de waardering voor de woningkwaliteit en woonomgeving licht gestegen zijn, het totaaloordeel voor de wijk is gelijk gebleven, net als de waardering voor zowel de groenvoorzieningen. Het cijfer voor de algemene voorzieningen is met een 7,5 licht gedaald. Daarmee geven de inwoners in 2023 de hoogste cijfers voor de fysieke leefomgeving sinds we gestart zijn met de tweejaarlijkse metingen. In 2025 wordt opnieuw een leefbaarheidsmonitor uitgevoerd.

Programmaplan Omgevingswet

In 2019 is het Programmaplan Omgevingswet vastgesteld. Daarin staat hoe Pijnacker-Nootdorp zich voorbereidt op de wet die op 1 januari 2024 in werking zal treden. De raad ontvangt twee maal per jaar een monitor. Daarin staat hoe de voorbereidende werkzaamheden verlopen. Aangezien we in 2024 met de nieuwe wet gaan werken, zullen ervaringen uit de praktijk ook worden opgenomen in de halfjaarlijkse monitor.

Omgevingsvisie en planMER

In het raadsakkoord op hoofdlijnen 2022-2026 wordt bevestigd dat de Omgevingsvisie Pijnacker-Nootdorp 2050 het strategische beleidsdocument is voor de fysieke leefomgeving. Bij nieuwe ontwikkelingen baseren we ons dan ook op de ambities uit de omgevingsvisie. In 2024, gelijktijdig met de mid-term review, stellen we de eerste evaluatie van de omgevingsvisie (en planMER) op. Daarin laten we zien of en in hoeverre de ambities in de omgevingsvisie daadwerkelijk worden bereikt en of bijstelling wellicht noodzakelijk is.

Omgevingsprogramma’s

In de komende jaren zetten we al het ruimtelijk beleid om in een beknopt aantal omgevingsprogramma’s. In 2023 is een planning opgesteld. Daarmee geeft ons college uitvoering aan de kaders die de raad in de omgevingsvisie heeft vastgesteld. Aangezien het een nieuw instrument is, leren en werken we tegelijkertijd. De omgevingsprogramma’s worden gekoppeld aan de programma’s in de begroting. Zo staat de informatie over het eerste omgevingsprogramma (Groen in en om de kernen) dat in 2023 zal worden afgerond in programma 4. In programma 1 start in 2023 het omgevingsprogramma Ruimtelijke Kwaliteit en zullen in de komende jaren voor (enkele van) de transformatiegebieden gebiedsgerichte omgevingsprogramma’s worden opgesteld. In programma 2 vindt u meer informatie over het gebiedsgericht omgevingsprogramma voor de glastuinbouwgebieden.

Omgevingsplan

De gemeenteraad is bevoegd om een bestemmingsplan vast te stellen, waarin regels staan over wat er op een plek gebouwd mag worden en hoe gronden en gebouwen gebruikt mogen worden. Nu heeft de gemeente nog tientallen bestemmingsplannen, wijzigingsplannen en uitwerkingsplannen. Op 1 januari 2024 (wanneer de Omgevingswet in werking treedt) vormen die samen met de zogenaamde Bruidsschat in één keer het (tijdelijke) omgevingsplan voor Pijnacker-Nootdorp. Dit (tijdelijke) omgevingsplan wordt vervolgens stapsgewijs herzien, zodat het goed aansluit bij de omgevingsvisie door daarbij passende regels op te nemen. Ter voorbereiding op de Omgevingswet is gestart met een eerste omgevingsplan in de vorm van een pilot voor de wijk Tolhek. Zodra de wet in werking treedt kan dit plan door de gemeenteraad vastgesteld worden.

Bestemmingsplannen die voor 1 januari 2024 als ontwerp ter inzage zijn gelegd, worden op grond van de bestaande wetgeving afgerond. Daarom krijgt uw raad in 2023 en in 2024 nog diverse bestemmingsplannen ter vaststelling aangeboden. Voorbeelden daarvan zijn het bestemmingsplan dierenpension Oude Polder en het Verzamelplan 2023-2024 .

Omgevingsvergunningen

Wanneer inwoners of ondernemers iets willen bouwen, gebruiken of aanleggen, dan moeten ze (meestal) een omgevingsvergunning aanvragen bij de gemeente. Met het oog op de Omgevingswet is in 2023 achter de schermen veel voorbereidend werk gedaan, zodat dit proces straks (nog) beter en sneller verloopt. We werken met nieuwe software en verwachten dat we op 1 januari 2024 gereed zijn om aanvragen te ontvangen via het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Daarnaast stellen we vragenbomen (toepasbare regels) op, die onze inwoners en ondernemers straks moeten helpen om gemakkelijker een antwoord te kunnen vinden op vragen over omgevingsvergunningen.

Bovendien is in 2023 verder gewerkt aan het project Werkend Stelsel. Binnen dat project zijn de beleids- en werkprocessen beschreven en aangepast aan de eisen en het gedachtegoed van de Omgevingswet. Het gaat daarbij zowel om processen die moeten borgen dat beleid integraal is, als om processen die moeten zorgen dat nieuwe initiatieven worden bekeken vanuit de omgevingsvisie. In 2023 hebben we de processen verder uitgewerkt en verfijnd. Processen zijn nooit af dus we blijven ook in 2024 leren en verbeteren.

Tot slot is in 2023 verder gegaan met de voorbereiding op Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen. Daarmee gaan stapsgewijs een aantal taken die nu bij de gemeente liggen over naar onafhankelijke kwaliteitscontroleurs (ook wel kwaliteitsborgers genoemd). Aan de andere kant krijgt de gemeente er ook nieuwe taken bij zoals het beoordelen van risico-inventarisatie, borgingsplannen en dossiers bevoegd gezag. Hier gaan we in 2024 mee verder.

Ontwikkeling demografische druk

De demografische druk geeft de verhouding aan tussen het aandeel jongeren jonger dan twintig jaar en het aandeel ouderen ouder dan 65 jaar ten opzichte van de ‘productieve leeftijdsgroep’ van 20-65 jaar. In Pijnacker-Nootdorp bedraagt dat percentage in 2022 72,3%. De groene druk (het percentage jongeren tot 19 jaar ten opzichte van de ‘productieve leeftijdsgroep’) is 45,7%. De grijze druk (het percentage 65-plussers ten opzichte van de ‘productieve leeftijdsgroep’) is 26,6%. Ten opzichte van het gemiddelde van Nederland is de demografische druk in Pijnacker-Nootdorp hoger. Dat komt met name doordat landelijk de groene druk lager is. De grijze druk is landelijk juist hoger. In onderstaande tabel zijn de cijfers voor Nederland en Pijnacker-Nootdorp voor 2022 en 2023 in beeld gebracht.

Deze cijfers laten zien dat er in Pijnacker-Nootdorp relatief veel jongeren wonen en weinig ouderen. Wanneer we kijken naar de verwachte ontwikkeling van de bevolking in leeftijdsklassen dan zien we dat de opbouw relatief stabiel blijft, met één uitzondering en dat zijn de 75-plussers. Deze groep wordt meer dan twee keer zo groot. Wanneer we dat vergelijken met de landelijke trends dan zien we dat we nu nog onder het landelijk gemiddelde zitten. In 2050 (Pijnacker-Nootdorp in cijfers, 16 juni 2023) gaan we naar het landelijk gemiddelde, zoals blijkt uit onderstaande grafiek

In onze gemeente stijgt het aandeel 75-plussers dus sterk richting 2050. Wanneer we dat vergelijken met de landelijke trends dan zien we dat we nu nog ruim onder het landelijk gemiddelde zitten. In de toekomst (Pijnacker-Nootdorp in cijfers, 21 juli 2022) zal dit juist andersom zijn, zoals blijkt uit onderstaande grafiek.

Ook in de Woonzorgvisie, die eind 2023 ter vaststelling aan de raad wordt aangeboden, is aandacht voor woningen voor senioren met een zorg- of begeleidingsvraag.

Afronden bestaande en geplande woningbouwlocaties

Pijnacker-Nootdorp is een groeigemeente. In april 2023 woonden er 57.678 inwoners in onze gemeente (bron: Pijnacker-Nootdorp in cijfers, 16 juni 2023). In 2022 zijn er 244 woningen bijgekomen. De meeste nieuwe woningen zijn gerealiseerd in de bestaande woningbouwlocaties zoals Keijzershof en Tuindershof. Inmiddels zijn er 22.451 woningen in Pijnacker-Nootdorp (bron: Pijnacker-Nootdorp in cijfers, 16 juni 2023). De komende jaren groeien we door, omdat deze locaties worden afgerond en gestart wordt met nieuwe locaties. Zo bouwen we nu en in de komende jaren in Tuindershof nog enkele honderden woningen. In de Scheg/Kiem is gestart met de verkoop van de eerste fase van in totaal ongeveer 300 woningen. Het noordelijk deel van de Centrumlijn komen ongeveer 330 woningen in vier woongebouwen. In 2024 wordt verder gewerkt aan de bestaande en geplande woningbouwlocaties

Uitwerking transformatielocaties

De omgevingsvisie schetst de mogelijkheid om tot 2050 nog op vier locaties nieuwe woningen te bouwen. Het raadsakkoord bevestigt dat Dwarskade, Rijskade, Overgauw en Balijade plekken zijn om nieuwe woningen te bouwen met ruimte voor werken aan huis en uitbreiding van het groen. In 2023 is verder gewerkt aan de uitwerking van deze locaties. De ambitienotitie voor Dwarskade wordt eind 2023 ter besluitvorming aan de raad aangeboden. In de ambitienotitie staat op welke manier we met de ontwikkeling van het Dwarskadegebied bijdragen aan onze (ruimtelijke) ambities. In 2024 gaan we verder met de uitwerking van de transformatielocaties, mede om te borgen dat we woningbouwproductie ook na 2026 op peil houden.

Inbreiding en gebruik leegstaande gebouwen

Daarnaast laten we de mogelijkheden voor inbreiding in de bestaande kernen niet onbenut. De ontwikkeling van Casa Vita (Stanislas I) en Hart van Nootdorp verloopt voorspoedig. Daarmee worden in zowel de kern Pijnacker als in de kern Nootdorp woningen toegevoegd. Bovendien is in 2023, overeenkomstig de startnotitie, verder gewerkt aan de ontwikkeling van Oranjepark. Deze projecten worden in 2024 allemaal vervolgd. De ontwikkeling van woningen in de kern Delfgauw, op de locatie Vrijenban, is in 2023 voorlopig gepauzeerd. De raad heeft het college gevraagd om een gebiedsvisie op te stellen voor Vrijenban en de S-bocht. Daar gaan we in 2024 mee aan de slag.

Naast inbreiding kijken we ook naar mogelijkheden in leegstaande gebouwen. Dit komt in Pijnacker-Nootdorp weinig voor, maar in lijn met het raadsakkoord monitoren we of daar kansen ontstaan. Om alle mogelijkheden te benutten hebben we in 2023 een kansenkaart gemaakt. Deze kansenkaart geeft een actueel inzicht geven in locaties die mogelijkheden bieden voor het (tijdelijk, flexibel of permanent) uitbreiden van de woningvoorraad, het aanbod aan voorzieningen of gebruiksmogelijkheden van leegstaande panden. De kansenkaart wordt periodiek geactualiseerd.

Uitbreiden en benutten woningvoorraad voor (lokale) doelgroepen en inwoners

Bij het uitbreiden en benutten van de woningvoorraad is extra aandacht voor het realiseren van woningen voor doelgroepen. We doen dat volgens de Woonvisie Pijnacker-Nootdorp 2020-2030 en het raadsakkoord. Het gaat om doelgroepen als jongeren, ouderen, starters, doorstromers, gescheiden ouders, inwoners met een zorg- of begeleidingsvraag en mensen die uitstromen uit een (zorg)instelling. Een deel van deze doelgroepen is aangewezen op de sociale woningvoorraad. Uitgangspunt is dat op alle locaties minimaal 30% sociale huurwoningen worden gerealiseerd. Waar mogelijk, zoals in Tuindershof en de Centrumlijn, gaan we richting 40%.

De druk op de sociale huurvoorraad is ook in 2023 onverminderd hoog gebleven. Dat zien we terug in de cijfers. De mediane wachtduur van geslaagde woningzoekenden was in 2023 in de regio 73 maanden. Wanneer we dit regionale cijfer vergelijken met de mediane wachtduur van een woningzoekende in Pijnacker-Nootdorp, dan zien we dat deze met 95 maanden aanzienlijk hoger ligt dan in de regio. Dit is ook een sterke stijging ten opzichte van vorig jaar, toen de mediane wachtduur in Pijnacker-Nootdorp 80 maanden bedroeg. Wanneer we echter het voordeel van lokaal maatwerk meenemen, dan is de mediane wachtduur met 48 maanden een stuk korter. Verhuringen aan de inwoners van Pijnacker-Nootdorp via lokaal maatwerk kunnen in de wachtduur worden meegerekend. Dat komt omdat de regel op dit moment zo is gedefinieerd, dat een brede groep uit de gemeente in aanmerking komt voor deze voorrang. De effecten van het lokaal maatwerk zijn ook terug te zien in de zoekduur (waarbij het moment van slagen wordt berekend vanaf de eerste reactie). De mediane zoekduur (incl. lokaal maatwerk) in Pijnacker-Nootdorp is 29 maanden. De mediane zoekduur blijft hiermee onder de regionale mediane zoekduur van 45 maanden.

Huisvesting nieuwkomers

De gemeente heeft een wettelijke plicht om statushouders te huisvesten. Onze achterstand hebben we in januari 2023 ingelopen. Op 1 juli verliep de huisvesting van de 68 statushouders, die voor de 1e helft van dit jaar aan onze gemeente waren toegewezen, volgens schema. De taakstelling voor de tweede helft van 2023 is met 88 personen een flinke opgave, waar we hard aan werken. Het tijdig huisvesten van statushouders blijft naar verwachting ook in 2024 een uitdaging.

Daarnaast hebben we in 2023 tijdelijke huisvesting geboden aan mensen die voor de oorlog in Oekraïne hebben moeten vluchten. Naast de opvang in hotel Van der Valk in Nootdorp zijn tijdelijke woningen gerealiseerd in leegstaande gebouwen in bijvoorbeeld Delfgauw (school) en Nootdorp (brandweerkazerne) of in chalets op percelen die nog niet in ontwikkeling zijn genomen zoals bijvoorbeeld het Oranjepark en naast de brandweerkazerne in Pijnacker. De mogelijke taakstelling voor de komende periode is nog onzeker en hangt af van internationale ontwikkelingen.

Anticiperend op de Spreidingswet en handelend vanuit de maatschappelijke verantwoordelijkheid voor het opvangen van asielzoekers is in 2023 een startnotitie asielopvang opgesteld. Daarbij heeft de raad uitgesproken de verantwoordelijkheid te willen nemen voor het realiseren van duurzame opvang van minstens 150 asielzoekers. Binnen de kaders van de startnotitie wordt een Uitvoeringsplan Opvang Asielzoekers opgesteld. Aanvullend daarop wordt gezocht naar een locatie voor het vestigen van tijdelijke asielopvang. Het vinden daarvan is een grote uitdaging waar we in 2023 mee gestart zijn en in 2024 mee verder gaan.

Regionale samenwerking voor uitbreiding en spreiding sociale huurwoningen

Pijnacker-Nootdorp werkt met acht andere gemeenten samen in de Bestuurlijke Tafel Wonen Haaglanden. In 2023 is door dit samenwerkingsverband, de provincie Zuid-Holland, het ministerie van Binnenlandse Zaken en de Sociale Verhuurders Haaglanden de Regionale Realisatieagenda Haaglanden opgesteld. In deze agenda staat op welke wijze de regio Haaglanden een bijdrage zal leveren aan het tekort aan woningen. Deze Regionale Realisatieagenda sluit aan op het Tussenakkoord waarin staat beschreven wat wij de komende jaren gaan bouwen en hoe we daarmee een bijdrage leveren aan het bereiken van een meer evenwichtige spreiding van de sociale woningvoorraad, inclusief doorstroming en behoud van bestaande sociale huurwoningen. Onze inbreng in de regio is in overeenstemming met de door de raad vastgestelde Woonvisie 2020-2030.

Woonmonitor, gereedschapskist maatregelen lokale wooncarrière en Woonzorgvisie

In 2023 is de raad door middel van de woonmonitor geïnformeerd over de ontwikkelingen in de woningvoorraad. Ieder jaar stellen we een dergelijke monitor op. De gemeente krijgt steeds meer juridische mogelijkheden om te sturen op de woningmarkt. In Pijnacker-Nootdorp zetten we deze instrumenten, waar mogelijk en passend, in om een lokale wooncarrière te faciliteren. In 2023 zijn we gestart met het maken van een overzicht van maatregelen die worden ingezet om een lokale wooncarrière te faciliteren. In deze gereedschapskist nemen we maatregelen op zoals een doelgoepenverordening, antispeculatiebeding en flexwonen in aansluiting op het raadsakkoord. Tevens maken we, waar passend bij onze gemeente, gebruik van de mogelijkheden van nieuwe wetten zoals de wijziging van de Huisvestingswet, de Wet Versterking Regie op de Volkshuisvesting en het Nationaal Koopstartfonds. Ook worden de mogelijkheden voor subsidie voor het realiseren van betaalbare woningen, die worden aangeboden door provincie en Rijk gemonitord.

Verder hebben we in 2023 (een ontwerp van) de Woonzorgvisie opgesteld. Deze visie is een uitwerking en aanvulling op de omgevingsvisie en de woonvisie, waarin inwoners met een zorg- of begeleidingsvraag centraal staan. De visie kijkt met een ruimtelijke bril naar de huidige en toekomstige opgaven. Daarmee is het een basis voor zowel de ontwikkeling van nieuwe locaties binnen de kernen en in de transformatiegebieden als voor de prestatieafspraken met de maatschappelijke partners. In 2024 wordt de visie toegepast en uitgevoerd.

In Ackerswoude werken we samen met projectontwikkelaars aan de bouw van ongeveer 1.000 woningen. De laatste woningen in Ackerswoude zijn in 2023 opgeleverd. Wel zijn er nog enkele vrije kavels nabij de Brinklande. We verwachten dat deze wijk in 2025 helemaal klaar is.

Pijnacker-Zuid realiseren we op basis van raamovereenkomsten met projectontwikkelaars. Met uitzondering van een enkele vrije kavel zijn de woningen vrijwel allemaal gerealiseerd. In 2023 zijn de 22 appartementen in De Juffer in verkoop gegaan. Met de voorbereidende werkzaamheden voor de bouw is gestart en naar verwachting vindt de start van de bouw eind 2023 plaats.

Daarnaast is in 2023 een vervolg gegeven aan de voorbereiding en planontwikkeling van de Centrumlijn. In het noordelijk deel is door de ontwikkelaar een voorlopig ontwerp gemaakt dat aansluit bij het ambitiedocument. De ambitie is om nog in 2023 te starten met de bouw. Voor het zuidelijk deel zijn de voorbereidende werkzaamheden eveneens in volle gang. De sanering is afgerond en de ophoging en voorbelasting zijn gestart. Het gebied wordt aansluitend, in 2024, bouwrijp gemaakt.

In aanvulling daarop hebben we in 2023 verder gewerkt aan diverse nieuwbouwlocaties zoals de Scheg/Kiem, Casa Vita, Hart van Nootdorp en Tuindershof. In Tuindershof worden dit jaar zowel vrije sector-woningen als sociale huurwoningen gebouwd en opgeleverd. Daarnaast wordt verder gegaan met de voorbereiding van de andere fasen. In de Scheg/Kiem heeft de gemeente een faciliterende rol. De verkoop van de woningen is in juli 2022 gestart en verwacht wordt dat in 2023 wordt gestart met de bouw van de eerste woningen. Dit wordt in 2024 vervolgd.